Franciszek Feliks Łyp to postać, która odcisnęła swoje piętno na polskim pejzażu intelektualnym i społecznym XX wieku. Urodził się 7 kwietnia 1888 roku w Jaworznie, a jego życie było pełne różnorodnych doświadczeń oraz zaangażowania w różnych dziedzinach. Zmarł 24 września 1971 roku w Brwinowie.
Był nie tylko urzędnikiem, ale również publicystą i podróżnikiem, co pokazuje jego wieloaspektowy charakter oraz pasję do odkrywania świata. Jego działalność pozostawiła trwały ślad w pamięci wielu ludzi i przyczyniła się do rozwoju kultury oraz społeczeństwa w Polsce.
Życiorys
Franciszek Łyp, po ukończeniu gimnazjum, podjął studia w zakresie ekonomii i handlu na UJ oraz Akademii Handlowej w Krakowie. Jego pasja do futbolu sprawiła, że aktywnie uczestniczył w pierwszych amatorskich rozgrywkach, które odbywały się na Błoniach Krakowskich w latach 1904-1906.
W 1913 roku Łyp podjął decyzję o wyjeździe do Brazylii, gdzie osiedlił się w stanie Parana. Tam zajmował się nauczaniem w polskim gimnazjum i działał na rzecz społeczności osadniczej, skupiając się na szerzeniu wiedzy rolniczej oraz idei niepodległościowych. W 1919 roku, w Ponta Grossa, miał zaszczyt być wydawcą i redaktorem polskiego tygodnika „Świt”, który promował poglądy obozu niepodległościowego.
W roku 1920 zorganizował kilkumiesięczne wizytacje po Paranie dla Kazimierza Głuchowskiego, posła pierwszego konsekutytent polskiego konsulatu, który powstał w Kurytybie. Jako jeden z inicjatorów, Łyp doprowadził do utworzenia kolonii Amola Faca, wspierając w ten sposób polskich osadników. W 1923 roku opublikował praktyczny poradnik dla rolników zatytułowany „O immunizowaniu zboża”, w którym wskazał metody walki z plagami szkodników występującymi w gorącym klimacie.
Krótko w 1926 roku powrócił do Polski, a później, w latach 1927-1928, pracował w polskim konsulacie w Rotterdamie. Od grudnia 1928 do sierpnia 1929 pełnił funkcję kierownika ekspedycji Naukowego Instytutu Emigracyjnego do Angoli, której celem było zbadanie perspektyw zorganizowanego osadnictwa dla polskiego rolnictwa, na terenach kolonizowanych przez rząd Portugalii. W 1930 roku opublikował książkę „Wysoki płaskowyż Angoli”, w której szczegółowo omawiał kwestie gospodarcze, klimatyczne i rolnicze, mające wpływ na osadnictwo.
Równocześnie jego działalność obejmowała wygłaszanie ponad stu odczytów na temat możliwości osadniczych w Angoli oraz Brazylii. Opublikował również pracę o tematyce ekonomiczno-geograficznej pod tytułem „Brazylia – Kraj, ludzie, stosunki”. W 1931 roku podjął zatrudnienie w Ministerstwie Przemysłu i Handlu, gdzie zajmował się organizowaniem osadnictwa dla rolników, którzy emigrowali w związku z głębokim kryzysem gospodarczym w Polsce.
W ciągu sześciu latwiązł także aktywnie w działania w Zarządzie Głównym Ligi Morskiej i Kolonialnej, prowadząc jednocześnie dział kolonialny w publikacji „Morze i Kolonie”. W 1935 roku opublikował krótki zarys monograficzny dotyczący Republiki Liberia. W 1931 roku ożenił się z Marią Tetzlaffówną, a w 1933 roku na świat przyszedł ich syn Bohdan.
Od 1934 roku pracował w Gdyni w firmie „Żegluga Polska”. Jednakże w październiku 1939 roku, w obliczu wybuchu II wojny światowej, został zmuszony przez niemieckie władze do natychmiastowego opuszczenia swojego mieszkania i wysiedlenia do Łowicza w Generalnym Gubernatorstwie. W tym trudnym okresie, Niemcy zniszczyli w drukarni cały nakład jego książki pt. „Afryka – rozwój kontynentu pod wpływem Europejczyków”, która stanowiła monografię ekonomiczno-gospodarczą.
Po zakończeniu wojny, Franciszek Łyp osiedlił się na Śląsku, gdzie był pozbawiony możliwości kontaktu z zagranicą przez reżim PRL. Po przejściu na emeryturę w 1960 roku, zamieszkał w Brwinowie koło Warszawy, gdzie zmarł 24 września 1971 roku.
Publikacje
Franciszek Łyp, autor z bogatym dorobkiem publikacyjnym, pozostawił po sobie wiele istotnych prac naukowych oraz sprawozdań dotyczących jego badań i ekspedycji.
- O immunizowaniu zboża, Kurytyba 1923,
- Ekspedycja do Angoli, „Morze” 1929, nr 4–5, s. 34–36,
- Wysoki płaskowyż Angoli: sprawozdanie kierownika ekspedycji polskiej do Angoli w roku 1929, Warszawa 1930,
- Wiadomości o wysokim płaskowyżu Angoli, Warszawa 1931,
- Projekt osadnictwa żydowskiego w Angoli, „Morze” 1934 nr 2, s. 23,
- Republika Murzyńska – Liberja (krótki zarys monograficzny), „Sprawy Morskie i Kolonialne”, 1935, z. 2, s. 92–113.
Ordery i odznaczenia
Franciszek Łyp został odznaczony licznymi nagrodami za swoje zasługi, które podkreślają jego znaczenie w historii Polski.
- krzyż niepodległości, 4 listopada 1933,
- krzyż kawalerski orderu odrodzenia polski, 10 listopada 1933.
Oceń: Franciszek Łyp