Franciszek Szlachcic

---

Życiorys

„Franciszek Szlachcic przyszedł na świat w skromnej rodzinie robotniczej. Jego matką była Franciszka Szlachcic, a ojczymem Jan Dudek. Biologiczny ojciec nigdy nie znalazł się w jego życiu, przez co Franciszek wstydził się swojego nieślubnego pochodzenia, w związku z czym często podawał w dokumentach jako imię ojca 'Jan’ lub 'ojciec nieznany’. W okresie międzywojennym zatrudniony był jako górnik w kopalni węgla kamiennego w Jaworznie. Aktywnie uczestniczył w Związku Harcerstwa Polskiego oraz Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego.

W obliczu zagrożenia ze strony Niemców, w wrześniu 1939 roku, uciekł do Lwowa. Po inwazji ZSRR na Polskę i opanowaniu Lwowa przez Armię Czerwoną, powrócił do rodzinnych stron, gdzie został przymusowo wywieziony do pracy w Niemczech. Postanowił przeprowadzić ucieczkę z robót. W początkowym okresie okupacji znalazł zatrudnienie jako wozak w Chorzowie, a później jako ładowacz w kopalni „Kościuszko” w Jaworznie.

Od 15 marca 1943 roku wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej. Włączył się w działania Gwardii Ludowej oraz Armii Ludowej. W marcu 1943 otrzymał zaszczyt objęcia dowództwa oddziału GL w Byczynie, gdzie jego oddział przeprowadził szereg operacji mających na celu wykolejenie pociągów. Znacznym przeżyciem była dla niego grudniowa potyczka z patrolem niemieckim, w której został ranny. W 1944 roku kierował Okręgiem Chrzanów, a pod koniec wojny zyskał tytuł kapitana ludowego Wojska Polskiego.

Po wojnie, w 1947 roku, wstąpił w szeregi partyjnych władz powiatowych w Olkuszu oraz wojewódzkich w Rzeszowie i Katowicach. W 1948 roku stał się członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od końca lat czterdziestych do 1956 roku piastował kierownicze stanowiska w regionalnych strukturach aparatu bezpieczeństwa. Zarzucano mu brutalne traktowanie aresztowanych żołnierzy podziemia niepodległościowego, co miało na celu wymuszenie zeznań. W latach 1951-1954 wszczęto tajne postępowanie przeciwko niemu, które dotyczyło zbrodni popełnionych podczas okupacji, jednak zarzuty nie potwierdziły się.

W 1953 roku ukończył Szkołę Partyjną przy KC PZPR, a w latach 1953–1954 odbył w Moskwie dwuletni kurs dla wysokich oficerów bezpieczeństwa. W kolejnych latach jego kariera rozwijała się, a w 1956 uzyskał dyplom z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, gdzie uzyskał tytuł magistra inżyniera hutnika.

Po przyjściu do władzy Władysława Gomułki, przeszedł do struktur Milicji Obywatelskiej. Między 1962 a 1963 rokiem otrzymał stopień generała brygady Milicji Obywatelskiej. W latach 1964-1968 pełnił rolę zastępcy członka Komitetu Centralnego PZPR. W tym czasie zacieśnił relacje z Mieczysławem Moczarem, chociaż te relacje zaczęły się załamywać od 1967 roku w wyniku rosnącej bliskości Szlachcica z Edwardem Gierkiem.

Był zwolennikiem nowoczesnych teorii zarządzania oraz budował więzi ze środowiskami akademickimi, dążąc do ich wsparcia. Po wydarzeniach marcowych w 1968 roku, koordynował działania, które miały na celu przywrócenie porządku w kraju. W grudniu tego samego roku, wziął udział w VII plenum KC PZPR, po którym nastąpiła zmiana na stanowisku I sekretarza.

Po „wydarzeniach grudniowych” w 1970 roku, starał się wpłynąć na polityczne wydarzenia w Gdańsku. Jako kierownik Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, podjął działania w Stoczni im. Warskiego, co miało zaowocować przyjazdem Edwarda Gierka do stoczni. Uczestniczył również w spotkaniach z robotnikami Stoczni Gdańskiej im. Lenina, gdzie, poruszony sytuacją, zabrał głos.

W 1971 roku, na VI Nadzwyczajnym Zjeździe PZPR, otrzymał wysokie stanowisko w Biurze Politycznym oraz został sekretarzem odpowiedzialnym za ważne zadania w administracji. Wspierał politykę Edwarda Gierka i brał udział w rozmowach z wieloma wpływowymi postaciami, m.in. z Zbigniewem Brzezińskim oraz Adamem Bromkiem.

W latach 1972-1974 był członkiem Rady Państwa i posłem na Sejm PRL. Jednak na początku 1974 roku zaczęła zamierać jego pozycja polityczna, co spowodowało przejście do mniej znaczącej funkcji wicepremiera. W 1976 roku nie zdobył już mandatu, przestając pełnić istotne role w Biurze Politycznym i KC PZPR.

W 1976 roku, Franciszek Szlachcic został prezesem Polskiego Komitetu Normalizacji i Miar oraz członkiem Rady Naczelnej organizacji kombatanckiej. Po próbie rehabilitacji politycznej, która nie powiodła się, w 1990 roku opublikował swoje wspomnienia zatytułowane „Gorzki smak władzy”.

Franciszek Szlachcic zmarł 9 listopada 1990 roku i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B 3 rz. 3 m. 9). W jego pogrzebie uczestniczyli byli politycy z okresu PRL, w tym m.in. b. I sekretarz KC PZPR Stanisław Kania, b. premierzy Edward Babiuch oraz Józef Pińkowski, a także b. minister spraw wewnętrznych Mirosław Milewski.

Przebieg służby w aparacie bezpieczeństwa i milicji

Franciszek Szlachcic rozpoczął swoją długą i złożoną karierę w aparacie bezpieczeństwa i milicji zaraz po zakończeniu II Wojny Światowej. Jego działalność w tej strukturze obejmowała szereg kluczowych stanowisk na różnych poziomach odpowiedzialności, co miało ogromny wpływ na kształtowanie się polityki bezpieczeństwa w Polsce.

• W 1945 roku obejmował funkcję kierownika kontrwywiadu w Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Chrzanowie,
• a już w 1946 roku został starszym referentem w Grupie do Walki z Bandytyzmem w tym samym urzędzie,
• co otworzyło mu drzwi do kolejnych awansów.
• W 1947 roku piastował stanowisko szefa Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Olkuszu,
• a rok później w 1948 roku stał się inspektorem przy Kierownictwie Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie,
• co pozycjonowało go wśród kluczowych ludzi takich instytucji.
• W 1949 roku został zastępcą szefa Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie,
• natomiast w 1950 roku objął obowiązki szefa Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Olsztynie,
• gdzie jego rola stała się jeszcze bardziej znacząca.
• Jako słuchacz Kursu Politycznego Aktywu Kierowniczego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w 1951 roku,
• zyskał dodatkowe kwalifikacje, co niebawem umożliwiło mu ponowne objęcie funkcji szefa tej samej instytucji w Olsztynie.
• W 1953 roku przeszedł na stanowisko szefa Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Rzeszowie,
• następnie w 1954 roku uczestniczył w Kursie Specjalnym Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego,
• co umocniło jego pozycję w strukturach zabezpieczeń.
• Później, w 1955 roku, został kierownikiem Wojewódzkiego Urzędu ds Bezpieczeństwa Publicznego w Katowicach,
• co stanowiło ukoronowanie jego dotychczasowej kariery,
• której kulminacją była rola zastępcy i następnie komendanta wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w Katowicach w 1957 roku.
• W 1962 roku znalazł się na stanowisku wiceministra spraw wewnętrznych,
• a w 1971 roku objął urząd ministra spraw wewnętrznych,
• z którego jednak został odwołany w tym samym roku.

Jego przebieg kariery wskazuje na znaczące zaangażowanie w tworzenie mechanizmów bezpieczeństwa w Polsce, którego konsekwencje miały długotrwały wpływ na społeczeństwo oraz politykę wewnętrzną kraju.

Odznaczenia (wybrane)

Franciszek Szlachcic odegrał istotną rolę na polskiej scenie politycznej oraz społecznej, co zostało docenione licznymi odznaczeniami, które otrzymał w trakcie swojej działalności.

• Order Sztandaru Pracy I klasy (1964),
• Order Sztandaru Pracy II klasy,
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy,
• Krzyż Walecznych,
• Srebrny Krzyż Zasługi (1947),
• Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974),
• Medal im. Ludwika Waryńskiego,
• Honorowa Odznaka 30-lecia PPR (1972),
• Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1973),
• Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1967),
• Odznaka „20 Lat w Służbie Narodu” (1964),
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1966),
• Wielka złota odznaka honorowa „Zasłużonemu w rozwoju województwa katowickiego” (1985),
• Złota odznaka „Zasłużonemu w rozwoju województwa katowickiego” (1960),
• Odznaka honorowa „Za zasługi w rozwoju województwa koszalińskiego” (1970),
• Odznaka „Zasłużony dla województwa rzeszowskiego” (1972),
• Złote Odznaczenie im. Janka Krasickiego (1960),
• Order Rewolucji Październikowej (ZSRR),
• Order Czerwonego Sztandaru (ZSRR),
• Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (ZSRR, 1975),
• Order Czerwonej Gwiazdy (Czechosłowacja),
• Order Ludowej Republiki Bułgarii (1972),
• Medal 90-lecia urodzin Georgi Dymitrowa (Bułgaria, 1972),
• i inne.

Te odznaczenia ilustrują jego wpływ na rozwój kraju oraz uznanie, jakie zdobył zarówno w Polsce, jak i za granicą.

---

Oceń: Franciszek Szlachcic

---