Halina Bittner-Szewczykowa

Nauka i edukacja

Halina Maria Bittner-Szewczykowa to wybitna postać w dziedzinie etnografii oraz muzealnictwa, znana i ceniona za swoje osiągnięcia. Urodziła się 30 października 1923 roku w Jaworznie, gdzie spędziła swoje młodzieńcze lata, a po wielu latach działalności naukowej zmarła 29 listopada 2007 roku w Lubaczowie.

Jej dorobek zawodowy oraz pasja do badań nad kulturą ludową zdecydowały o jej ważnej pozycji wśród polskich etnografów. Halina Bittner-Szewczykowa pozostawiła po sobie znaczący ślad, który inspiruje kolejne pokolenia badaczy kultury i tradycji.

Życiorys

Halina Bittner-Szewczykowa wychowywała się w rodzinie, w której nauczyciele Antonina z Krupów oraz Klemens Bittner tworzyli ciekawe środowisko dla rozwoju edukacyjnego. Była najstarszą córką z czworga rodzeństwa, do którego należała siostra Irena oraz bracia Kazimierz i Jerzy. Jej edukacja rozpoczęła się w Jaworznie, a następnie kontynuowała w Miejskim Gimnazjum Żeńskim w Mysłowicach. Niestety, wybuch II wojny światowej przerwał jej naukę, ale postanowiła kontynuować kształcenie w tajnych kompletach, co pozwoliło jej na zdobycie matury w 1945 roku w Państwowym Liceum im. St. Staszica w Chrzanowie. Już podczas nauki zaczęła pracę jako korepetytorka, co kontynuowała podczas studiów.

W roku akademickim 1945/1946 rozpoczęła studia na kierunkach anglistyki oraz socjologii na UJ. Jednak w 1946 roku postanowiła zrezygnować z filologii na rzecz etnografii, pod kierunkiem znakomitych profesorów: K. Dobrowolskiego oraz K. Moszyńskiego. W 1948 roku zaczęła pracę w Muzeum Etnograficznym w Krakowie, gdzie brała udział w inwentaryzacji zbiorów. Dzięki przyznanemu stypendium od ministra oświaty mogła poświęcić się wyłącznie nauce, co zaowocowało ukończeniem studiów i uzyskaniem tytułu magistra filozofii w zakresie etnografii w 1949 roku.

W 1950 roku Halina Bittner-Szewczykowa rozpoczęła pracę jako młodszy asystent w Katedrze Etnografii UWr. W tej instytucji pracowała do 1956 roku, awansując na stanowisko adiunkta. W tym okresie aktywnie uczestniczyła w strukturach Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (PTL), gdzie w 1953 roku została wybrana do Zarządu Głównego.

W 1956 roku powróciła do Krakowa i zaczęła pracę jako kustosz, a później starszy kustosz w Muzeum Etnograficznym, gdzie pozostawała do 1990 roku. W 1957 roku zawarła związek małżeński z Z. Szewczykiem, a ich rodzinę wzbogaciła jedyna córka, Krystyna Dorota. Halina Bittner-Szewczykowa zmarła w 2007 roku w Lubaczowie, a jej ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

W ciągu swojej kariery otrzymała wiele wyróżnień, w tym złotą odznakę „Za pracę społeczną dla miasta Krakowa” w 1969 roku oraz Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski w 1989 roku.

Praca naukowa

Bittner-Szewczykowa była wyjątkowo sumiennym badaczem, który poświęcał wiele czasu na prace przygotowawcze do badań terenowych, co skutkowało niewielką liczbą publikacji, wynoszącą około 30. Interesowały ją analizy oraz porównania w obrębie polskiej kultury ludowej oraz jej związków z kulturami z różnych krajów europejskich. Jej biegła znajomość licznych języków obcych, takich jak angielski, niemiecki, francuski i rosyjski, a także łacina i włoski, umożliwiła jej wnikliwą analizę źródeł zagranicznych. Podczas badań w terenie sporządzała obszerne notatki, które następnie systematyzowała według określonego schematu, wzorując się na metodach J. St. Bystronia.

Wspólnie z mężem odbywała podróże na południe Polski, aby badać tradycje i stroje Lachów Sądeckich, Szczyrzyckich oraz Górali Podhalańskich. Uczestniczyła również w organizacji licznych konkursów folklorystycznych. Jako kostiumolog prowadziła szereg instruktaży oraz wykładów, które były adresowane do muzealników, studentów, animatorów kultury oraz członków zespołów folklorystycznych. W swojej pracy wielokrotnie występowała w roli rzeczoznawcy, oceniając prace artystów zrzeszonych w CPLiA. Jej zaangażowanie w kulturę ludową było widoczne w inicjatywach takich jak Karpacki Festiwal Dziecięcych Zespołów Regionalnych w Rabce-Zdroju, w którym zasiadała w jury w latach 1983–1994.

Już w trakcie studiów rozpoczęła prace badawcze w terenie, uczestnicząc w penetracjach Muzeum Etnograficznego w Krakowie oraz PIBSL, które prowadzone były przez R. Reinfussa na pograniczu krakowsko-kieleckim i śląsko-krakowskim w latach 1946–1949. W tym samym czasie brała udział w badaniach na Podhalu i w obszarze lasko-góralskim, zajmując się głównie sztuką ludową oraz zdobnictwem. W okresie, kiedy mieszkała we Wrocławiu, kontynuowała badania terenowe na Dolnym Śląsku i w Opolskiem oraz na pograniczu polsko-łużyckim. W latach 1953–54 współpracowała z Polskim Atlasem Etnograficznym, gromadząc informacje o rolnictwie oraz hodowli.

W swojej późniejszej karierze Bittner-Szewczykowa skoncentrowała swoje badania na ludowych strojach, tkaninach oraz produkcji tkackiej na obszarach wiejskich. Co więcej, zainteresowała się dotychczas marginalizowaną kategorią dziecka, a także jego rolą w tradycyjnej kulturze ludowej.

Publikacje

Halina Bittner-Szewczykowa jest autorką wielu znaczących publikacji, które wniosły istotny wkład w rozwój badań archeologicznych oraz etnograficznych. Poniżej przedstawiamy częściowy wykaz jej prac:

  • Materiały do bibliografii archeologii śródziemnomorskiej w Polsce za lata 1800-1950, „Biblioteka Archeologiczna” 4/1952, współautorstwo z K. Majewskim,
  • Internationale volkskundliche Bibliographie, Basel 1954,
  • Materiały do bibliografii polskiej (1944-1955), Wrocław 1955, seria: „Archiwum etnograficzne Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego” t. 11.,
  • Materiały do bibliografii etnografii polskiej za lata 1945–1954, „Lud” 43/1958: Suplement,
  • Problematyka polskiego muzealnictwa etnograficznego w literaturze dwudziestolecia 1945-1964, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie” 1/1966,
  • Z badań nad obróbką włókna w Gorcach, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie” 2/1967,
  • Ręczny kołowrót przędzalniczy z Tyńca w świetle materiałów porównawczych, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie” 3/1968,
  • Odzież chłopska jako dobro majątkowe – „tezauryzacja ubiorów ludowych”, „Polska Sztuka Ludowa” 30(1)/1976,
  • Dziecko wiejskie, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie” 9/1984,
  • Ubiory dla zmarłych oraz wiejskie ubiory żałobne, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie” 11/1994,
  • Uprawa i wstępna obróbka lnu na Dolnym Śląsku w XVIII-XX w., „Prace i Materiały Etnograficzne” 20/1997,
  • Wilamowice – „mały Wiedeń”, [w:] Przed 100 laty i dzisiaj. Ludoznawstwo i etnografia między Wiedniem, Lwowem, Krakowem a Pragą, red. E. Fryś-Pietaszakowa, A. Spiss, Kraków 1999.

Publikacje te stanowią nie tylko ważne źródło wiedzy, ale także fundament dla dalszych badań nad kulturą i zwyczajami ludowymi.

Oceń: Halina Bittner-Szewczykowa

★★★★★
Średnia ocena:4.47 Liczba ocen:8