Karol Pniak

---

Życiorys

Karol Pniak był trzecim synem Franciszka i Marii w rodzinie, która liczyła pięcioro dzieci. Wśród jego rodzeństwa znajdowały się dwie siostry – Apolonia i Stanisława, a także trzech braci: Stanisław, Józef oraz Bolesław. Po ukończeniu szkoły podstawowej w Jaworznie, podjął naukę w Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Chrzanowie, jednak 20 maja 1928 roku został relegowany z gimnazjum. Wkrótce potem zdecydował się na służbę w Wojsku Polskim, co miało miejsce 23 października 1928 roku, gdzie zaciągnął się ochotniczo, mając zgody rodziców. Otrzymał przydział do 2. pułku lotniczego.

W Szkole Obsługi Samolotów podjął naukę, zdobywając stopień kaprala, a następnie rozpoczął naukę w Szkole Podoficerów Lotnictwa w Bydgoszczy, którą ukończył w październiku 1930 roku. Po tej nauce został przydzielony do 22. eskadry liniowej. W lipcu 1931 roku rozpoczął kurs pilotażu w Szkole Strzelania i Bombardowania w Grudziądzu, a po zdobyciu odpowiednich kwalifikacji dołączył do 122. eskadry myśliwskiej. W kolejnych latach odnosił sukcesy w zawodach strzeleckich, zdobywając pierwsze miejsce w konkurencjach strzelania powietrznego w 1932 i 1933 roku.

W 1935 roku został członkiem zespołu myśliwskiego 2. pułku lotniczego, który wziął udział w mistrzostwach lotnictwa myśliwskiego w Grudziądzu, zdobywając I miejsce. Wyróżniający się pilot miał możliwość wystąpienia w tzw. „Trójce Bajana” na Drugim Międzynarodowym Meetingu Lotniczym w Warszawie w 1933 roku. W marcu 1936 roku awansował na plutonowego i kontynuował swoją karierę wojskową.

Ty więcej, w 1937 roku rozpoczął naukę w Szkole Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy, gdzie 13 czerwca 1938 roku zdał egzamin maturalny, a w sierpniu uzyskał awans na sierżanta. Po zakończeniu bydgoskiej szkoły przeniesiono go do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, gdzie ukończył szkolenie 15 czerwca 1939 roku. Następnie rozpoczął staż oficerski w 142. eskadrze myśliwskiej.

Wybuch II wojny światowej przyniósł mu konieczność walki w 142. eskadrze. 2 września 1939 roku zestrzelił samolot Dornier Do 17, a następnego dnia, wspólnie z innymi pilotami, zestrzelił Henschela Hs 126. Jego zdobycze powietrzne obejmowały także Junkersa Ju 87, którego zestrzelił 4 września. Po uszkodzeniu swojego PZL P.11c podczas nocnego lądowania w Ostrożcu, zakończył kampanię wrześniową z dwoma potwierdzonymi zestrzeleniami. W trakcie obrony kraju wykonał 32 loty bojowe, a 13 września został mianowany podporucznikiem z datą wsteczną 1 sierpnia 1939 roku.

Po agresji ZSRR na Polskę, 18 września, Pniak ewakuował się do Francji przez Rumunię i Syrię, gdzie dotarł 29 października. W styczniu 1940 roku przybył do Wielkiej Brytanii, gdzie zgłosił się do Polskich Sił Powietrznych, otrzymując numer służbowy RAF 76707. Rozpoczął służbę w RAF w Eastchurch, a następnie w Blackpool, gdzie uczęszczał na kursy, kończąc szkolenie w 6 Operational Training Unit w Sutton Bridge. Jego dalsze losy związane były z 32. dywizjonem RAF, gdzie podczas Bitwy o Anglię zestrzelił wiele wrogich maszyn, stając się pierwszym polskim asem myśliwskim.

24 sierpnia 1940 roku zgłosił prawdopodobne zestrzelenie Bf 109, jednak tego samego dnia, lecąc na Hawker Hurricane, został zestrzelony. Po wyleczeniu wrócił do walki, przynależąc do 257. dywizjonu RAF, gdzie zestrzelił kolejne samoloty. W 1940 roku uzyskał również Krzyż Srebrny Virtuti Militari oraz Krzyż Walecznych. Po wielu zmaganiach, w tym zranieniu w 1941 roku i przejściach do dywizjonu 306, Pniak w końcu przeszedł do Polskiego Zespołu Myśliwskiego, gdzie walczył na froncie afrykańskim.

Po powrocie do Wielkiej Brytanii, kontynuował służbę w różnych jednostkach, a jego kariera w RAF kończyła się w dywizjonie 308, gdzie dowodził aż do jego rozwiązania w 1946 roku. Karierę wojskową zakończył jako podpułkownik, a jego służba w Polskich Siłach Powietrznych obejmowała 212 lotów bojowych trwających 281 godzin i 30 minut.

Po zakończeniu wojny w grudniu 1946 roku, Pniak wrócił do Polski, gdzie spędził resztę życia w Jaworznie. Zatrudniał się w różnych miejscach, jednak często borykał się z problemami zatrudnienia, aż do 1956 roku, kiedy to w końcu uzyskał pracę w Krakowie. Zmarł 17 października 1980 roku, a jego grób na cmentarzu w Szczakowej został odnowiony i jest zapisany w ewidencji grobów weteranów.

W 2020 roku, Pniak został pośmiertnie odznaczony stopniem podpułkownika na mocy decyzji Ministra Obrony Narodowej.

Życie prywatne

W 1936 roku Karol Pniak zdecydował się na zawarcie małżeństwa z Heleną Paul. Jako podoficer, jego sytuacja finansowa nie pozwalała mu na utrzymanie rodzinnego budżetu, co sprawiło, że zdecydował się na ukrycie tego faktu przed przełożonymi. Dla wsparcia rodziny, Pniak mógł liczyć na pomoc swojego teścia, który regularnie dofinansowywał ich budżet. Informację o małżeństwie Pniak ujawnił dopiero w dniu wybuchu II wojny światowej, co pokazuje, jak istotne były okoliczności życia w tamtych czasach.

W 1950 roku na świat przyszedł ich syn Karol. Jednakże, życie Pniaka nie było wolne od tragedii; jego żona, Helena, zmarła w 1964 roku, pozostawiając go z ciężarem samotnego rodzicielstwa.

Zestrzelenia

Na prestiżowej liście nazwanej „Bajana” Karol Pniak zajął 26. miejsce, zdobywając uznanie za swoje osiągnięcia w zestrzeleniach. W swoim dorobku ma 6 i ¾ pewnych zestrzeleń, a także 2 zestrzelania prawdopodobne oraz 2 i /6 uszkodzenia.

W szczegółach, jego zestrzelenia pewne obejmują:

• 2 września 1939 – Do 17 z II./KG 3 (lub Messerschmitt Bf 110 z I./ZG 1),
• 3 września 1939 – ¼ Hs 126 (wspólnie z Klein, Skalski i Zenker),
• 4 września 1939 – Bf 110 z I./ZG 1 (nieuznane lub uznane jako jednosilnikowy Junkers Ju 87),
• 12 sierpnia 1940 – Bf 109E,
• 15 sierpnia 1940 – Bf 109E,
• 18 sierpnia 1940 – Bf 109E,
• 18 sierpnia 1940 – Bf 109E,
• 11 listopada 1940 – 1 i ½ Fiat BR.20M.

Natomiast w kategorii zestrzeleń prawdopodobnych, Pniak zarejestrował:

• 15 sierpnia 1940 – Bf 109,
• 24 sierpnia 1940 – Bf 109E.

Poza tym, uwzględnione zostały też uszkodzenia, które miały miejsce:

• 4 września 1939 – ⅓ Do 17 (wraz z kpt. M. Leśniewskim i ppor. S. Skalskim),
• 15 sierpnia 1940 – Bf 109,
• 22 sierpnia 1940 – ½ Do 215.

Ordery i odznaczenia

Karol Pniak, w ramach swej zasłużonej służby, zdobył liczne odznaczenia, które poświadczają jego odwagę oraz oddanie. Poniżej znajduje się lista przyznanych mu honorów:

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (nr 8995 – 14/40) – nadany 1 lutego 1941 roku,
• Krzyż Walecznych (przyznany czterokrotnie) – 1 kwietnia 1941 roku, 20 grudnia 1943 roku (drugie i trzecie nadanie), 8 marca 1946 roku,
• Polowa Odznaka Pilota,
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945,
• Krzyż Kampanii Wrześniowej,
• Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”,
• Brązowy Krzyż Zasługi,
• Krzyż Lotnika (Holandia),
• Distinguished Flying Cross (Wielka Brytania),
• Gwiazda za Wojnę 1939–1945 z klamrą Battle of Britain,
• Gwiazda Lotniczych Załóg w Europie z klamrą France and Germany,
• Gwiazda Afryki z klamrą North Africa 1942-43,
• Medal Obrony,
• Medal Wojny 1939–1945,
• Krzyż Kombatanta,
• Médaille de la reconnaissance de la France libérée.

Upamiętnienie

W rodzinnych stronach Karola Pniaka, w Pieczyskach Jaworzna, w 2020 roku zaszczycono go nazwaniem ronda, które znajduje się na skrzyżowaniu ulic Płetwonurków oraz Jana III Sobieskiego. To wyróżnienie przyczyniło się do utrwalenia jego pamięci w lokalnej społeczności.

W 2011 roku powstał film dokumentalny zatytułowany „Kosa, opowieść o pilocie Karolu Pniaku”, który dostępny jest na platformie VOD TVP. Dzieło to pozwala jeszcze lepiej poznać historię oraz osiągnięcia tego niezwykłego pilota, wnosząc istotny wkład w edukację i pamięć o jego dokonaniach.

W dniu 11 września 2023 roku grób Karola Pniaka został uhonorowany specjalną tabliczką, na której widnieje napis „Grób Weterana Walk o Wolność i Niepodległość Polski”. Ten gest stanowi znak wdzięczności za jego poświęcenie oraz zasługi dla ojczyzny.

---

Oceń: Karol Pniak

---